گنبد مسجد جامع عباسی اصفهان در انتظار تصمیمات سرنوشت ساز - وبلاگ ورامین

به گزارش وبلاگ ورامین، آنچه بعضی اعضای شورای عالی نظارت بر بازسازی گنبد مسجد جامع عباسی اصفهان توصیه می نمایند، انجام فوتوگرامتری و اسکن لیزر بر روی این اثر تاریخی است.

اداره کل میراث فرهنگی اصفهان اواخر اردیبهشت سال جاری از سرانجام بازسازی گنبد مسجد تاریخی جامع عباسی در مجموعه میراث دنیای میدان نقش دنیا و جمع آوری داربست های آن پس از 11 سال اطلاع داد، اما با باز شدن داربست ها معین شد کاشی های گنبد دچار اعوجاج و قوس ناهمگونی در سیمای آن ظاهر شده است.

بعد از آنکه بازسازی گنبد مسجد جامع عباسی با نقدها فراوانی روبه رو شد، قائم مقام وزیر و معاون میراث فرهنگی کشور کمیته ویژه ای برای نظارت بر بازسازی این گنبد تشکیل داد. با حکم معاون میراث فرهنگی کشور اسکندر مختاری، سید مرتضی فرشته نژاد، مهرداد حجازی و علیرضا ایزدی اعضای شورای عالی نظارت حفظ و بازسازی میراث فرهنگی منصوب شدند.

وظیفه اصلی اعضای این شورا، آنالیز شرایط بازسازی گنبد مسجد جامع عباسی و رسیدگی به قصور احتمالی دربازسازی انجام شده است.

مسجد جامع عباسی یا مسجد جامع امام اصفهان بواسطه تزیینات بسیار شگفت انگیز بکار رفته در آن معروفیت دنیای دارد. گنبد این بنا، یکی از شاهکار های معماری اصفهان است که بصورت دوپوش (دو پوسته) ایجاد شده است. این مسجد بعنوان یکی از آثار میدان نقش دنیا در لیست میراث دنیای قرار گرفته است.

بعضی کارشناسان پاسخ چرایی آنچه گنبد مسجد جامع عباسی را درگیر و دار اعوجاج و از دست رفتن شکل موزون آن نموده است را شیوه قالب گیری و بعضی دیگر هم ریشه مشکل را آسیب های سازه می دانستند.

با همه این تفاسیر، اما مخرج مشترک همه نقدها یک چیز بود و آنکه بازسازی گنبد یگانه مسجد جامع عباسی که در لیست آثار دنیای قرار گرفته است، ناظر عالی متبحر و با تجربه نداشته است و بازسازی چنین اثری می بایست به وسیله یک شورای عالی، راهبری و نظارت می شد.

آش، اما چنان شور شده بود که مسئولان میراث فرهنگی برای جبران آنچه در طی 11 سال بر سر گنبد مسجد جامع عباسی آمده بود، مهلت 2 ماهه مشخص کردند، اتفاقی که بعضی منتقدان آن را معجزه ای ناممکن می دانستند. عاقبت، اما کار به آنجا رسید که وزیر میراث فرهنگی دستور به تشکیل کمیته ای برای آنالیز شرایط بازسازی گنبد و رسیدگی به قصور های احتمالی داد.

نتیجه اینکه بعد از یک ماه، در میانه مرداد با حکم قائم مقام وزیر و معاون میراث فرهنگی کشور اسکندر مختاری، سید مرتضی فرشته نژاد، مهرداد حجازی و علیرضا ایزدی اعضای شورای عالی نظارت حفظ و بازسازی میراث فرهنگی شدند. حالا با وجود گذشت بیشتر از سه ماه، به سراغ اعضا این شورا رفته ایم تا ببینیم آخرین آنالیز های آن ها به کجا رسیده و قرار است کار را چگونه پیش ببرند.

سید مرتضی فرشته نژاد از پیشکسوتان میراث فرهنگی و بازسازی ابنیه تاریخی اصفهان که در این شورای عالی عضو است گفت: یک جلسه از من دعوت شد که به عالی قاپو رفتیم. قرار بر این شد داخل گنبد را هم ببینیم که به علت شرایط سنی ام نتوانستم با اعضا دیگر همراه شوم. اما عکس های داخل گنبد را دیده ام. ایجاد آشفتگی و کلاف های چوبی هم بریده شده و گنبد ترک خورده است.

فرشته نژاد بر اساس عکس هایی که رویت نموده، اساس مسائل را سازه گنبد آجری دانست که در بعضی نقاط، تر ک خورده و ایجاد تنش نموده است. با این وجود، اما نظرش را روی معماری گنبد بیان کرد؛ اینکه معماری گنبد باید به شکلی که زمان شاه عباس اول ساخته شده است، برگردد.

او در این رابطه اضافه نمود: اگرسازه اصلی کج و معوج هایی داشته باشد، آن ها را در کاشیکاری رفع می نمایند و در این ارتباط از نظر معماری، ارتفاع، فرم، قوس، یکنواختی، کاسه سینگی (تورفتگی و بیرون زدگی) نداشتن، باید کنترل می شده است که کار، درست و همان معماری دوران صفوی بگردد.

این عضو شورای عالی نظارت بر بازسازی گنبد مسجد جامع عباسی گفت: پیشنهاد دادم که نقشه برداری فوتوگرامتری (تصویر سنجی) از گنبد انجام گردد تا متوجه بشویم که فرم قوس چگونه است و آیا این قوس، همان قوس صفوی است یا خیر و اینکه تو رفتگی و بیرون زدگی نداشته باشد.

او اضافه نمود: لطف این گنبد ها به این است که مثل نگین انگشتری با همان یکنواختی و صافی از آب دربیاید نه اینکه تورفتگی و بیرون زدگی داشته باشد.

فرشته نژاد گفت: با انجام فوتو گرامتری می توانیم یک قالب گردون بسازیم و روی گنبد بگردانیم که همان شابلون باشد.

به گفته این عضو شورای عالی نظارت بر بازسازی گنبد مسجد جامع عباسی، وقتی گنبد در بازسازی اخیر کاشی شده است، تارک آن حدود 40 یا 50 سانتی متر پایین آمده، یعنی کوتاه تر شده است.

او در شرح بیشتر اضافه نمود: ناره (شی فلزی سر گنبد) میله ای در وسطش دارد که دست ساز زمان صفویه است، این میله آهنی به عنوان شاهد به ما می گوید که ارتفاع گنبد کجا بوده، چون روی سازه نصب است. اگر کاشی را عوض نمایند، این ناره نباید دست بخورد و بایستی تابع آن باشند.

این پیشکسوت میراث فرهنگی اصفهان گفت: ناره سه گوی در بالا و یک نعلبکی وارونه در زیر دارد. کاشی را باید آنقدر دقیق کار نمایند که این کاشیکاری زیرنعلبکی وارونه برود.

او اضافه نمود:، اما در این قسمت از گنبد، کاشی کاری پایین زده و کوتاه شده است. عاقبت وقتی به کارشان ایراد گرفته اند، قوسی به آن اضافه نموده اند و سر گنبد را تا زیر نعلبکی کشانده اند. این اتفاق موجب شده تا فرم صفوی گنبد مثل گنبد های هندی که در ایران به آن قوس کمان ابرو می گویند، بگردد.

فرشته نژاد یادآور شد: به هر روی خواسته ایم فوتو گرامتری انجام گردد. اما گویا بودجه نیست و در صورت جلسه نوشته اند، برای تامین اعتبار این نقشه برداری باید یک خَیِّر پیدا بگردد! اما این کار هزینه چندانی ندارد و برای چنین گنبد با ارزشی هیچ است.

فرشته نژاد تاکید نمود: این شورای نظارت نباید تشریفاتی و فقط برای گرفتن امضای اعضا باشد.

این پیشکسوت میراث گفت: وقتی گفته ایم فوتوگرامتری انجام گردد، خیال می نمایند سنگ بزرگ جلوی پایشان انداخته ایم؛ اما نه! راهش این است.

اما علیرضا ایزدی مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان و دیگر عضو شورای عالی نظارت بر بازسازی گنبد مسجد جامع عباسی اضافه نمود: هیات نظارت تشکیل شده است که در ابتدا آنالیز های لازم را انجام دهد و نظارت کند.

او با بیان اینکه پایش گنبد، پنجشنبه هر هفته انجام می گردد، گفت: یک هفته یا 10 روز آینده عکاسی و کارتو گرافی ها (نقشه نگاری) انجام می شوند که از جانب سازه ای خیالمان راحت بگردد.

ایزدی یادآور شد: مطابق پایشی که آقای مهرداد حجازی (متخصص سازه و چهارمین عضو شواری عالی نظارت بر بازسازی گنبد مسجد جامع عباسی) انجام می دهند مشکل سازه ای گنبد، آنچنانی نیست، اما چون اعتقاد بر این است که کار اصولی انجام بگردد کوشش می کنیم که کارتو گرافی ها انجام و هر پنجشنبه پایش های ما مستمر انجام گردد.

به گفته مدیر کل میراث فرهنگی استان اصفهان کوشش بر این است که موضوع آنالیز ها ظرف یک ماه آینده مشخص تکلیف و نتایج به وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری برود.

او اضافه نمود: اگر آنالیز ها تا یک ماه آینده به نتیجه برسد و مشخص تکلیف گردد، قطع یقین اسکن لیزرهم انجام می گردد. امروز با بهره گیری از فناوری می توانیم کیفیت کار را افزایش بدهیم و روند کار را تسریع کنیم.

ایزدی، اما انجام اسکن لیزر را منوط به معین شدن دستور کار شورا در نتیجه پایش ها وهماهنگی با وزارتخانه دانست.

او اضافه نمود:هدف ما این است که بتوانیم نسخه ای نه برای همه گنبدها، بلکه جداگانه، اما با علم و بهره گیری از توان تجربی اهل فن، به برترین شکل انجام بدهیم تا کمترین آسیب را داشته باشیم.

مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان با گریز به بعضی نظرات راجع به آسیب های سازه گنبد گفت: سازه، تخصص آقای حجازی است و باید از نظرات ایشان به عنوان کسی که عضو ایکوم و صاحب نظر در حوزه های تجربی و تخصصی استفاده کنیم. اما در این میان، از نظر همه کسانی که صاحب رای و نظر باشند و مسجّل باشد که توان تجربی و علمی دارند، استفاده خواهیم کرد.

اما اسکندر مختاری پژوهشگر حوزه میراث فرهنگی و معماری و دیگرعضو شورای عالی نظارت بر بازسازی گنبد مسجد جامع عباسی اضافه نمود: باید راجع به این اثر تاریخی به اجماع نظر برسیم و بعد به متولیان میراث فرهنگی بگوییم که علاج کار گنبد چیست.

او گنبد مسجد جامع عباسی را بیماری دانست که باید برای درمان آن در پی راه چاره های کوتاه مدت و بلند مدت بود.

مختاری اضافه نمود: شرایط گنبد مسجد جامع عباسی امری نیست که به یکباره بگوییم قابل حل است. باید دید راه چاره های کوتاه مدت و بلند مدت چیست و چگونه می گردد جلوی مسائل و آسیب ها را گرفت.

به گفته این عضو شورای عالی نظارت بر بازسازی گنبد مسجد جامع عباسی، مطالعات آن ها تا این لحظه به نتیجه نرسیده و احتیاج به کسب اطلاعات بیشتر به وسیله اسکن لیزر و فوتوگرامتری دارند.

در حالی که روایت مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان این است که پایش های آقای حجازی، از متخصصان سازه عضو شورای عالی نظارت بر بازسازی گنبد، نشان داده آسیب سازه آنچنانی نبوده است، اما مختاری روایت دیگری را مطرح می نماید.

او در این ارتباط به ایرنا گفت: تا این لحظه همه مسائل را متوجه سازه دیده ایم، اما بیشتر از 10 سوال وجود دارد که برای کسب اطلاعت بیشتر درباره شرایط گنبد باید پاسخ داده شوند.

مختاری با بیان اینکه به نظر می رسد موقعیت قرارگیری ترک ها بین فضای آوگون و شکن گاه است، گفت: پاسخ دادن به این سوال که آیا تَرَک های بین فضای آوگون و شکن گاه، در دیگر قسمت های گنبد هم قابل مشاهد هستند یا خیر، منوط به انجام فوتوگرامتری و اسکن لیزر است.

منبع:ایرنا

وبلاگ ورامین اصفهان اصفهان